Wat maakt huiskamers betekenisvol?

Bron: HAN, Werkplaats Sociaal Domein Arnhem en Nijmegen, 17 mei 2024

Wat maakt huiskamers betekenisvol? En hoe kun je op deze plek succesvol samenwerken? Jonathan van Deutekom (Krachtige Leerkring Lingewaard) en Nicole Moorman (onderzoeker Lectoraat Versterken van Sociale Kwaliteit) gingen in gesprek met Bert van Putten, bestuurslid van stichting Open voor Jou en één van de drijvende krachten achter de Huiskamer van Heteren.

Gezellige drukte

Het is vroeg in de ochtend. De vrijwilligster achter de bar heeft haar handen vol. De Huiskamer is nog niet open, maar binnen is het al gezellig druk. De inrichting is sfeervol en uitnodigend. In de Huiskamer van Heteren ontmoeten mensen elkaar op allerlei manieren, zoals bij:

• Lenen van boeken uit de bibliotheek
• Georganiseerde activiteiten
• Ondersteuning bij vragen
• Overleg
• Een lekker kopje koffie of thee na het winkelen, of
• Ophalen van pakketjes

‘We zoeken naar allerlei manieren om mensen te verleiden binnen te komen’, vertelt Bert. Die verschillende manieren trekken niet alleen mensen aan, ze zorgen ook voor inkomstenbronnen.

Geen doelgroepen

De Huiskamer is van Heteren. En dat betekent dat de bewoners van het dorp er samen vorm aan geven, aangejaagd door de stichting Open voor Jou: een burgerinitiatief met als missie ‘het realiseren van omgevingen waar je even niets hoeft, maar waar alles kan. Een plek om te ontmoeten en ont-moeten. Een plek die open is voor jou.’ Servies en andere voorwerpen zijn afkomstig van bewoners. Het versterkt het gevoel van eigenaarschap: ‘De verhalen die daarin zitten, kun je niet kopen of bouwen’.

‘We geloven dat als mensen met elkaar in een veilige en fijne omgeving zijn, ze kunnen groeien.’ Er wordt daarbij geen onderscheid gemaakt. ‘We denken niet in doelgroepen, maar in mensen. Met elkaar runnen we de toko, ieder doet wat ‘ie kan.’ Alle vrijwilligers, ongeacht hun taken of functie, dragen dan ook dezelfde blouse. Tijdens de peuter voorleesochtend staat er een optocht aan kinderwagens. Dat is niet alleen een moment voor kinderen, maar ook voor ouders en grootouders die elkaar treffen.

Wie betaalt bepaalt..?

De Huiskamer van Heteren/stichting Open voor Jou werkt intensief samen met Openbare Bibliotheek Zuid-Gelderland en de Gemeente Overbetuwe. ‘We leren met z’n allen zoveel van wat hier gebeurt. Hoe je dingen anders kunt doen’. In de regel geldt vaak: wie betaalt, bepaalt. Maar dat gaat hier volgens Bert van Putten niet op. Het belangrijkste uitgangspunt van de Huiskamer is namelijk dat vrijwilligers de inhoudelijke regie over de Huiskamer voeren.

Samenwerking vergt inspanning van alle betrokken partijen, vooral wanneer je de dingen anders wilt doen. Het systeem is daar vaak niet op ingericht: organisaties zijn minder flexibel en wendbaar dat maakt het lastig om in te spelen op dat wat burgerinitiatieven nodig hebben. Samenwerken vraagt dan om intrinsiek gemotiveerde mensen, lef en soms creatieve oplossingen. Maar bovenal vraagt het om begrip: ‘Als ik kijk naar de samenwerking met de OBGZ, dan kan ik zeggen dat die gewoonweg goed is. Ze begrijpen het verhaal en staan erachter. Dat is het belangrijkst.’

Organisch versus organiseren

‘De kracht van de Huiskamer is dat we zoveel mogelijk informeel en nabij regelen, vanuit de kracht van de gemeenschap’. De Huiskamer werkt met een zelfsturend team en vanuit gelijkwaardigheid. De kunst is volgens Bert om je er zo weinig mogelijk mee te bemoeien: ‘Er mag wat er kan’. Eigenaarschap ontstaat volgens hem uit een combinatie van visie, betrokkenheid en ruimte. ‘Dat organiseer je niet, dat ontstaat’. Ruimte creëren betekent meebewegen met wat zich aandient. De Huiskamer faciliteert: wanneer er nieuwe ideeën ontstaan, verkent het team de mogelijkheden. Ontstaan er gaandeweg grenzen, dan bespreken ze die. ‘Het is een kwestie van loslaten en meedenken waar nodig.’

De mens en het systeem

De Huiskamer van Heteren heeft haar eigen ruimte. Dit is voor andere huiskamers in de regio vaak niet het geval. Dat schept afhankelijkheid. Een groot deel van het benodigde geld voor de Huiskamer heeft Heteren zelf bijeengebracht, met hulp van stichting Open voor Jou. ‘Dat doet iets met het gevoel van eigenaarschap’. Toch wil dit niet zeggen, dat het voortbestaan van de Huiskamer van Heteren gegarandeerd is. Het blijft nodig om voortdurend in gesprek te blijven over de betekenis van de Huiskamer voor de gemeenschap. Het frustreert dan ook wanneer gesprekken aan die inhoud voorbij dreigen te gaan. Het op een natuurlijke wijze laten ontstaan van initiatieven matcht nog onvoldoende met het systeem van waaruit organisaties werken. Dus moeten we gaan spelen met het systeem. Wie doet er mee?